Tüketiciler, gıda etiketlerini okumak konusunda giderek bilinçleniyor ve belirli maddeleri içeren gıdalardan uzak duruyorlar. Bu da ürünlerini satmak isteyen ve bu maddeleri kullanmaktan vaz geçmeyen bazı üreticileri, bu maddelerin anlamayacağımız adlarını kullanmaya itiyor. Kaçınmamız gereken bu maddelerin değişik adlarını burada bulabilirsiniz.
Satın aldığımız gıdaların üzerinde, “Besin Öğeleri” bağlığını taşıyan bir tablo bulunur. Bu tablo sayesinde o ürünün içindeki vitamin, mineral, protein, yağ gibi besin öğelerinin miktarı ve kalori değeri hakkında fikir sahibi oluruz. Besin Öğeleri Tablosunu ya da diğer adıyla gıda etiketi örneğini aşağıda görebilirsiniz.
Margarinlerde trans yağ bulunur. Trans yağlar kalp-damar sistemi için çok zararlıdır. Margarin sanayi, trans yağların zararlı olduğunu anladığından beri çok yol kat etti ve margarin içindeki trans yağları azaltmayı başardı; ancak hepsinde hâlâ bir miktar trans yağ bulunuyor. Üstelik diğer üreticilerin, margarin üreticilerininki kadar gelişmiş teknolojilerle üretilmiş iyi cins margarin kullanıp kullanmadığı da başka bir konu.
Bu yüzden üzerinde “hidrojene edilmiş yağ”, “hidrojene nebati yağı” gibi ifadelerin, margarini kastettiğini unutmayın.
İşlenmiş şekerlerden uzak durmamız veya en azından tüketimini olabildiğince azaltmamız tüm uzmanlar tarafından önerilir. Fakat üretilen gıdalarda kullanılan işlenmiş şekerin elliye yakın farklı adı bulunuyor. Bunlardan en çok kullanılanlar: arpa şurubu, karamel, karamelize şurup, früktoz, früktoz şurubu, glikoz şurubu, konsantre meyve şurubu. Kısacası içinde “şurubu” ifadesi geçen çoğu şeyin, işlenmiş ve yoğunlaştırılmış şeker olduğunu bilmelisiniz.
Bir dönem günah keçisi ilan edilen yağların, sağlıklı olanlarını belli miktarda tüketmemiz gerektiğini artık biliyoruz. Ancak “yağı alınmış” veya “yağı azaltılmış” ifadesi, kilosuna dikkat edenlere hâlâ çekici geliyor. Ama yağı azaltılan ürünlerde, genelde lezzeti arttırabilmek için şeker miktarı arttırılır ya da yapay tatlandırıcılar kullanılır. Yapay tatlandırıcıların bazılarının zararlı olup olmadığı konusunda hâlâ yeteri kadar araştırma yapılmış değil.
Hazır gıdaların bazılarında bulunan “antioksidan yönünden zengindir” gibi ifadelere de dikkat etmek gerekiyor. Vitaminlerin bazıları ve meyvelere rengini veren bazı maddeler antioksidan özellikleri gösterir. Bu maddeler ve vitaminler özel yöntemlerle ayrıştırılıp gıdalarda katkı maddesi olarak kullanılır. Ancak bunların bazılarının yapay olarak alınması, doğal olarak alındıklarında olduğu kadar faydalı olmayabilir.
Gıdaların üzerinde bulunan “tamamen doğal”, “%100 doğal” “organik” gibi ifadeleri dikkatle yaklaşın. Birçok ülkede olduğu gibi, ülkemizde de bir ürüne organik ya da tamamen doğal diyebilmek için hangi standartlara uyması gerektiği kesin olarak belirlenmemiştir. Bazı firmalar gıda kodeksindeki ya da yasalardaki açıkları kullanarak bu ifadeleri ürünlerine yerleştirir.
Doğal veya organik gibi muğlak ifadeler yerine daha kesin ifadeleri ürünlerin üzerinde arayın. “Koruyucu katkı maddesi yoktur.”, “Yapay tatlandırıcı içermez.”, “Renklendirici içermez.” Gibi daha kesin ve net ifadelerin olduğu ürünleri tercih etmeye çalışın.
Tam tahıllı ürünlere de dikkat edin. Tam tahıllardan üretildiği iddia edilen bazı ürünlerde “zenginleştirilmiş buğday unu” kullanılır. Buğday ununa ek olarak da bir miktar tam tahıl, ürüne eklenir. Ancak ana madde yine de bildiğimiz undur. Birçok ülkede, tam tahılın ne olduğu, standartlarca belirlenmiştir. Ülkemizde de tam tahıllara yönelik ilgili artmasıyla birlikte, standartlaştırmaya yönelik gelişmeler olmuştur. Bir ürünü tam tahıllı olup olmadığını anlamak için, etiketinde bu tür ifadelerin olmamasına dikkat edin. Tam tahıllı ürünlerde “%100 tam buğdaydan üretilmiştir” gibi ifadeler arayın.
Koruyucu katkı maddelerinin zararlı olanlarının birçoğu, zararları ortaya çıktıkça, kullanımdan kaldırılsa da hâlâ kullanılan bazı maddeler var. İçinde “… sülfat, … benzonat, … sorbat” gibi maddeler ve BHT, BHA olan ürünleri almamaya veya az kullanmaya özen gösterin. Bu tür koruyucu maddeler özellikle sosis, salam, sucuk gibi ısıl işlem görmüş et ürünlerinde kullanılır.
“Gerçek meyvelerden üretilmiştir.” ifadesine de temkinli yaklaşmak gerekir. Bazı ürünlerde çok az bir miktar meyve kullanılmış olsa da bu ifadeye yer verildiği görülmektedir. Siz en iyisi en güvenli yolu tercih edin ve meyvelerin kendilerini çiğ olarak tüketin. Böylece onların faydaların en iyi şekilde yararlanmış olursunuz.