nacak-hatchet

Nacak Nedir?

Nacak, ağaç işçiliğinde ve bahçe işlerinde kullanılan kısa ve genelde ahşap saplı küçük bir balta çeşididir.

Dilimizde belirli bir boyutun altındaki tüm baltalara genel olarak el baltası denir ancak el baltası ve nacak aynı şeyler değildir. El baltası denilen aletin de birçok çeşidi vardır. Ayrımı yapabilmek için bu çeşitlerden kısaca bahsedip, terminolojiyi vermek adına İngilizce adlarını da vereceğiz.

Nacak Nedir?

Nacak, genelde 30-40 cm veya daha kısa saplı, bir tarafı keskin, diğer tarafı kalın ve küt küçük bir balta cinsidir.

nacak-hatchet
Tipik bir nacak.

Geniş Ağızlı Balta (Broad Axe)

Nacak (hatchet), ağaçların kabuğunu yüzüp biçim vererek kereste yapılması amacıyla kullanılacaksa kesici ağzı daha geniş yapılır ve buna “broad axe” yani geniş ağızlı balta denir.

geniş ağızlı balta- broad axe
Geniş ağızlı balta.

Tomahavk (Tomahawk)

Tomahawk denen aletin dilimizde terminolojik bir adı yoktur. Türk Dil Kurumu tomahavkı, Kızılderili baltası olarak açıklamıştır; ancak yaygın kanının aksine tomahawk tam olarak Kızılderililer tarafından yapılmış bir balta değildir.

Avrupalılar Amerika’yı keşfettiğinde Kızılderililer çakmaktaşı gibi taşları keskinleştirip deri kayışlarla odundan bir sapa bağlayıp silah veya genel amaçlı alet olarak kullanıyordu. Kızılderililerin demiri işleyecek teknolojisi yoktu, ancak Avrupalılar kıtaya geldiklerinde bu baltaları gördü ve çakmaktaşı yerine çelik kullanarak tomahavklar ürettiler. Bu baltaları Kızılderililerle ticaret yapmak, diplomatik görüşmelerde hediye vermek vs gibi amaçlara kullanıyorlardı.

Avrupalılar zamanla bu baltanın tasarımını geliştirdi tomahavk bugünkü biçimlerini aldı. Günümüzde çekiç sırtlı, boru sırtlı ve sırtsız tomahavklar bulunmaktadır.

Tomahavklar aynı zamanda Amerika’da bazı eyaletlerin polislerinin ve Afganistan ve Irak’taki Amerikan askerlerinin standart donanımı arasındadır. Bazı tomahavkların arka kısmı veya sapı, kapıları veya benzeri engelleri kırmak ya da açmak için levye gibi yapılmıştır. Kendi demirbaş kodu da olan tomahavk, arama kurtarma ve baskın donanımı olarak sınıflandırılsa da askerler tarafından göğüs göğüse savaşlarda da kullanılır.

crkt-tomahawk
Columbian River Knife and Tools markasının ürettiği tomahavk.
tomahawk kullanan Amerikan askeri
Levye saplı tomahavk kullanan bir Amerikan askeri.

El baltası (Hand axe)

Bizim el baltası dediğimiz alet ise neandertaller ve homo erectuslar tarafından kullanılan bir alettir. Bu alet, temelde çakmaktaşı gibi kırılganlığı da sertliği de fazla olan bir taştır; tıpkı cam gibi. Bu taşların kenarları, başka taşlarla vurarak kırılıp şekillendirilir. Alışmış bir el tarafından düzgünce yapılırsa bazı taşlar neredeyse neşter keskinliğinde olabilir. Neandertal ve homo erectuslar sırt tarafı küt ve kalın olan, ön tarafıysa keskin olan bu aletleri, tıpkı bir İsviçre çakısı gibi, her iş için kullanırdı. İşte el baltası denilen alet aslında budur. Ancak daha önce de belirtildiği gibi günümüzde ve dilimizde nacağa benzeyen, kısa saplı ve çeşitli amaçlar için kullanılan tüm baltaları ifade etmek için kullanılır hâle gelmiştir.

Nacak Ne İşe Yarar

Son derece çok yönlü bir el aleti olan nacak, doğada ve bağ-bahçe işlerinde neredeyse her türlü kesme-biçme işi için kullanılabilir. Bir oduncu baltasına göre daha küçük olan nacaklar taşıma kolaylığı sağlar. Oduncu baltası gibi iri ve tam boyutlu kütükleri yarmakta yetersiz kalsa da ortalama bir kampçının ihtiyaçlarını karşılayabilecektir.

Bir nacağın ne kadar etkili olacağını ve hangi boyuttaki kütüklere işleyebileceğini belirleyen ana etkenle kafa ağırlığı ve sap uzunluğudur. Bu iki etken nacağın vuracağı darbenin ne kadar güçlü olacağını yani kesilebilecek kütüklerin kalınlığını belirler.

Nacak kafasının genelde sadece ağız kısmına su verilir. Bu sayede ağız sertleştirilerek kırılma, çentiklenme, ağız eğme ve bükülme gibi durumların ortaya çıkması önlenmeye çalışılır. Ağız dışındaki kısımlara su verilmemesinin nedeniyse bu kısımların görece yumuşak kalması sağlanarak vuruşlar sırasında oluşacak darbe ve titreşimlerden kaynaklı hasar ve yorgunluğu (metal yorgunluğu) en aza indirme çabasıdır.

Nacak Sapı Üretiminde Kullanılan Malzemeler Nelerdir?

Nacak saplarında birçok ahşap türü, çelik ve hatta kompozit malzemeler de dâhil olmak üzere birçok malzeme çeşidi tercih edilebilir. Çelik saplar üretim kolaylığı, maliyeti ve en az bakım ve dikkatle olası en uzun kullanım ömrünü sunması yüzünden tercih edilse de profesyonel kampçılara yönelik üretilen yüksek fiyatlı nacaklarda pek tercih edilmez.

Ahşap saplar birleştirme (montaj) aşamalarında daha yüksek ustalık ve zaman ister. Ayrıca çelik nacak saplarının kafaya kaynatılması mümkünken ahşap sapları sabitlemek için saplama ve yarma kamalar kullanılır. Bu kamaların kullanımı da oldukça yüksek ustalık istemektedir. Ustalığın olmadığı durumlarda sapta patlamalar, çatlama ve ezilmeler oluşacak bu da nacağın dayanıklılığını, sağlamlığını azaltıp malzeme kalitesini düşürecektir. Bu sebeple ustalıkla yapılmış, kusursuz biçimde birleştirilmiş ve yüksek dayanıklılığa sahip nacaklar görece yüksek fiyatlıdır. Özetle, çelik saplı nacakların belli avantajları olsa da makbul olan ve talep gören kusursuz bir ustalıkla birleştirilmiş ahşap saplı bir nacaktır.

Ahşap saplarda birçok malzeme tercih edilebilir ancak bunlar arasında en yaygını dişbudak ağacıdır. Gerek yaygınığı gerek üretim kolaylığı gerekse maliyeti açısından üreticiye çekici gelen dişbudak darbe emiciliği dayanıklılığı ve sağlamlığı açısından da son derece uygundur. Kullanım sırasında da daha az yorgunluk ve daha yüksek konfor sağlar.

Kompozit malzemeler de nacakların üretiminde yaygın olarak kullanılan bir seçenektir. Son yıllarda ilerleyen malzeme teknolojisi çelik saplardaki üretim kolaylıklarını, ahşap saplardaki kullanım rahatlığını bir araya getirmeye aday kompozit malzemelerin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Fiskars markası neredeyse tüm balta ve nacak modellerinde kompozit malzeme kullanan ve ürünlerinin tüm rakiplerinden daha sağlam olduğunu iddia edecek kadar ileri gidebilen bir markadır. İşin ilginci neredeyse 400 yıllık bir geçmişe sahip olan bu firmanın ürünlerinin sağlamlığının çoğu kullanıcı ve uzman tarafından da onaylanmasıdır. Çoğu uzman ve kullanıcı firmanın üretimde kullandığı kompozit malzemenin dayanıklılık ve kullanım ömrü gibi etkenler bakımından son derece üst seviyede olduğunu doğrularken kullanım “hissi”nin ahşap saplı baltalar kadar keyifli olmadığına vurgu yapmaktadır.

Nacak nedir ne işe yarar gibi bir konu üzerinde bir kitap yazmak dahi mümkündür. Yalnızca nacak sapları konusu bile sayfalar tutabilir. ANcak bir burada temel seviyede bilgi vererek okuyucunun kafasını karıştırmadan belirli kolaylıklar sağlamak niyetinden olduğumuzdan, aşırı ayrıntıya girmekten kaçınıyoruz.

Belirli nacak ve balta türleri hakkında daha fazla bilgi almak için çeşitli nacak ve baltaları inceleyip denediğimiz videolarımızı izleyebilir ve diğer videolarımız için kanalımıza abone olabilirsiniz.

İzeltaş 6410 nacağı incelediğimiz yazımızı buradan okuyabilirsiniz.

Fiskars kompozit saplı balta incelemesi.
Fiskars kompozit saplı balta deneme.
Ahşap saplı nacak inceleme.
İzeltaş 6410 nacak kamasız saplı sürüm inceleme.

One comment

  1. nacak nedir konusunda güzel ve kapsamlı bir yazı olmuş ama biraz daha ayrıntılı bilgi verseydiniz dahamı iyi olurdu aceba?

Leave a Reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir