LED El Feneri Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Püf Noktaları

LED’ler hem düşük enerji tüketimi hem de yüksek ışık çıktısıyla özellikle taktik fenerler, arama kurtarma fenerleri, kamp fenerleri ve lambaları, projektör fener olarak da anılan güçlü fenerlerde yaygın olarak kullanılıyor. İlk piyasaya çıktığında son derece pahalı olan LED’ler günümüzde oldukça ucuza mal edilebiliyor; bu nedenle 5 10₺ gibi fiyatlara, hatta belki daha da ucuza LED el feneri satın almak mümkün. Ama bir el feneri sadece içindeki ampulden ibaret değildir. İyi bir LED el fenerini de 3 5₺’ya alamazsınız. İşte bu nedenle LED el feneri alırken nelere dikkat edilmesi gerektiğinden ve bir fenerin iyi mi kötü mü olduğunu değerlendirirken göz önüne almanız gereken özellikler hakkında bilgi vereceğim. (Not: ₺ şeklinde görünen simge TL simgesidir.)

LED El Fenerinin Sıradan El Fenerine Kıyasla Üstünlüğü Nedir?

Eskiden akkor lamba teknolojisi yaygındı. Bu lambalar ya da ampuller çektikleri enerjinin büyük kısmını ısıya dönüştürürdü. Işık üretmesini istediğiniz bir şeyin ısı üretmesiyse o teknolojinin ışık üretmen konusunda verimsiz olduğu anlamına gelir. LED ampullerse neredeyse hiç ısı üretmez ve ışık üretme verimlilikleri çok yüksektir. Bu nedenle çok ufak ve çok az enerji tüketen LED ampuller bile son derece yüksek ışık çıktısı sağlayabilir.

LED’lerin ısınmadığını ifade ettik; fakat bu LED el fenerlerinin ısınmadığı anlamına gelmez. Ancak bu ısıyı üreten LED’in kendisi değil, LED’in çalışmasını sağlayan devrelerdir. LED’lerin ışık yayabilecek biçimde çalışabilmesi için de bir “çip” yani bir elektronik devre tarafından yönetilmesi gerekir. Bu devreler LED’le tümleşik hâle getirilerek COB (chip on board) LED adıyla yeni bir teknoloji olarak ortaya çıkmış olsa da LED’ler bir devre ya da çip yani yonga sayesinde çalışabilir. Akkor lamda gibi iki ucuna birer tel bağlanarak çalıştırılamaz.

LED El Feneri Alırken Dikkat Edilecekler

LED’li bir fenerin fiyatı belirttiğimiz gibi 3 5₺’yla 2000₺ arasında değişebilir. Meraklanmayın; gidip 2000₺’lığı alın diyecek değiliz. LED el feneri alırken neye dikkat edeceğinizi bilirseniz o fenerin işinizi görüp görmeyeceğini de bilirsiniz.

Piyasada bulunan birçok markanın yalan yanlış ölçeklerle müşterileri cezbetmeye çalıştığını rahatça görebilirsiniz. Ancak el fenerlerinin çeşitli özelliklere uygunluğunu belirleyen bazı standartlar vardır. Çoğu “uyduruk” marka x mesafeye kadar aydınlatır. Şu kadar mesafeden görülebilir gibi ne idüğü belirsiz ve garip ifadeler kullanır. Ancak doğada, gece karanlığında bir çakmak alevi bile aşağı yukarı 1000 metreden görülebilmektedir. Fakat çakmak alevi 1000 metreyi aydınlatamaz. Bir ışık kaynağının ne kadar mesafeden görüldüğüyle ne kadar mesafeyi insan gözünün görebileceği kadar aydınlattığı aynı şey değildir.

LED El Fenerinin Işık Gücü Nasıl Anlaşılır?

LED el fenerinin daha doğrusu genel olarak bir ışık kaynağını gücünü ifade eden ölçü birimine lümen denir. Kısaltması lm’dir. Nasıl ki bir metrenin ne kadar uzunluğa denk geldiğinin ölçütü her yerde aynıysa ve kişiden kişiye değişmiyorsa lümen de böyle bir birimdir.

Bu dipnotu düşüyorum; çünkü zamanında Watton müşteri hizmetleri arayıp da “Fenerlerinizin kaç lümen ışık ürettiği hiçbir yerde yazmıyor. Biz bu fenerlerin gücünü neye göre anlayacağız?” diye sorduğumda müşteri hizmetlerindeki arkadaş lümenin değişkenlik gösterdiği iddiasında bulunmuştu. Lümen değişkenlik göstermez.

Şimdi biri çıkıp diyebilir ki “Madem lümen değişiklik göstermiyor neden 100 wattlık akkor ya da klasik ampul 20 wattlık ekonomik ampulle aynı ışığı yayıyor?”. Bu sorunun yanıtı basit. Bu örnekte değişen birim lümen değildir. Akkor ampul 100 watt enerji tüketerek 1000 lümen ışık yayıyorsa tasarruflu ampul 1000 lümen ışık üretmek için 20 watt tüketiyor demektir. Zaten bu yüzden biri verimli yani ekonomiktir, diğeri değildir.

Marketlerde satılan CFL (Compact fluorescent lamp) ya da bizdeki yaygın adıyla tasarruflu ampullerde 20 watt=100 watt gibi ifadeler bulunur. Bunlar da kafanızı karıştırmasın. Burada kastedilen tasarruflu ampulun 20 watt güç tüketerek akkor ampulun 100 watt güç tükerek ürettiğine denk ışık üretmesidir. Firmaların ambalajlara bunu bu şekilde yazma nedeni, çoğumuzun akkor lambalara alışkın olmamız ve onların yaydığı ışığın miktarını kafamızda canlandırabiliyor olmamızdır. Yani kısacası biz kolay anlayabilelim diye böyle yapılıyor.

Zaten bu davranış da giderek terk ediliyor; çünkü aydınlatma teknolojileri giderek çeşitlendiği için, ışık miktarına akkor lambanın verimliliğine göre ifade etmenin bir anlamı kalmadı. Zaten akkor lamba üretimi yıllar önce yasaklandığı için akkor lambanın ne kadar ışık yaydığını yeni nesil bilmiyor. Bu nedenle artık eli yüzü düzgün markalar sattıkları ampullerin üzerine ne kadar ışık yaydığını lümen cinsinden, güç tüketimini de watt cinsinden yazıyor.

Yine de kafalarda canlanması açısından hangi ampul cinsinin kaç watt tüketip kaç lümen ışık yaydığı kabaca hesaplanmış şu tabloyu vermekte fayda var.

LED, Tasarruflu, Halojen ve LED Ampullerin Işık Üretiminin Birbirine Çevirisi Tablosu

Ampulün Cinsi	200-300 lümen arası	1000-1250 lümen arası
Akkor (klasik) ampul	25-30 watt	120 watt
Halojen	18-25 watt	100 watt
CFL (tasarruflu) ampul	5-6 watt	20 watt
LED ampul	2-4 watt	10-13 watt

 

Tabloda da göreceğiniz gibi akkor ampulun 120 watt enerji tüketerek ürettiği miktarda ışığı üretmek için LED ampul yalnızca 10-13 watt civarı bir enerji tüketmektedir.

Şimdi gelelim ışığın miktarının gerçek hayatta neye denk geldiğine. Bizim kullandığımız çoğu fener 80-150 lümen arasındadır. Arada bir arabanızın başında iş yapacaksanız, tamirat yaparken gölgede kalan yerlere bakacaksanız, aracınızın içinde veya elektrik kesilince elinizin altında olsun diyorsanız 100-200 lümen arası bir led el feneri işinizi rahatça görecektir.

Ben kamp, doğa yürüyüşü vs gibi işler için 800 lümen ve üzerindeki fenerleri tercih ediyorum. Ancak bu fenerler ucuz değildir.

Günümüzde son derece ucuz fiyatlara muhtelif LED’ler üreten firmalar vardır. Ancak bunlar arasında en iyilerinden biri Cree adlı bir firmadır. Neredeyse tüm iyi LED el feneri markaları bu firmanın LED’lerini kullanarak fener üretir. Ancak dikkat edin! Her iyi şeyin olduğu gibi Cree LED’lerin de sahteleri vardır ve bazı “çakmacı” markalar bu LED’leri kullanıp “Fenerlerimizde Cree LED vardır.” diye duyurmaktadır. Bu LED’lerin sahtelerini ayırt etmenin yollarını anlatan birçok video mevcut. Şahsi deneyimden aktarmam gerekirse, belli bir fiyatın altında olan ve satın aldığım, Cree kullandığını iddia eden tüm markaların LED’leri sahte Cree çıktı. Yani belli bir fiyatın altında bir fener istiyorsanız ve illaki Cree marka LED kullanılmış olsun istiyorsanız üzgünüz. “Hem en iyisi olsun hem de ucuz olsun.” diye bir dünya maalesef yok.

Ayrıca yine belli bir kalitenin üzerindeki markalar “Şu kadar metre ışığı var.” gibi kahvehane ifadeleri yerine ya hüzme mesafesi ifadesini ya da yine ölçünleri belirlenmiş olan kandela (cd) birimini kullanır. Türkçeye ışık yoğunluğu olarak çevirebileceğimiz bu birim de fenerin ürettiği ışığın gücü hakkında size fikir verebilir.

LED El Feneri Alırken Su Geçirmezlik IPX Standardı

Su geçirmezlik de LED el feneri alınırken dikkat edilmesi gereken başka bir konudur. Eskiden su geçirmez cihazların üzerine su geçirmez ya da suya dirençli (waterproof, water resistant) yazılıp geçilirdi. Ancak artık büyük markalar böyle yapmıyor. IPX standardı denen bir standart var. Muhtemelen su geçirmez cep telefonları sayesinde bu kavramı duymuşsunuzdur. IPX0 ile IPX8 arasında derecelendirilen bu standartların ambalajında belirtildiği bir ürün almaya özen göstermenizde fayda var. 

Bu kavramlar ayrıntılı testler ve bu cihazların başına gelebilecek sık rastlanan su geçirme senaryoları göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır ve bir ürünün üzerinde IPX derecesi yazıyorsa firma size o şartlar altında ürünün kesinlikle su geçirmeyeceğini garanti etmiş demektir. IPX standardının suyun fışkırması, sıçraması, saçılması, cihazın tamamen suya batması gibi çeşitli dereceleri var. Fakat en özetle denebilir ki bunların en garantilisi IPX8’dir. Bir ürün IPX8’le damgalanmışsa genelde şartları da belirtilir. Örneğin bir üründe “IPX8 2 metre 60 dakika” ifadesi varsa bu o ürünün 2 metre derinlikteki suda 60 dakika boyunca su geçirmeyeceği anlamına gelir. Ancak 60. dakikadan sonrası için firma bir garanti vermiyor demektir. IPX8 20 metre diyorsa, o cihaz 20 metreyi geçen derinlikte bir suya düşmedikçe su geçirmeyecek demektir.

IPX standardı olmayan ürünler hakkında örnek vermek gerekirse, örneğin satın aldığım ve su geçirmez olduğu iddia edilerek satılan bir Watton/Black Watton el fenerinin ön camında conta yoktu ve camı yuvasının içindeyken parmağınızla oynatabiliyordunuz. Üstelik de camla gövde veya çerçeve arasında herhangi bir conta, oring veya başka bir yalıtım elemanı yoktu. Yine de emin olmak için fenere su püskürttüm ve anında su geçirdi. Feneri bozulmadan kurtarıp ev içi kullanıma ayırdım; fakat standardı belirtilmeyen su geçirmezlik iddiasının ne kadar boş olabileceğini anlamanızda faydası olur diye düşünüyorum.

LED El Feneri Alırken Aydınlatma Mesafesi

LED el fenerlerinde aydınlatma mesafesi lümen gibi tek etkene bağlı değildir. Lümen doğrudan LED’in gücüyle ilişkiliyken aydınlatma mesafesi; LED’in gücü, yansıtıcının malzemesi ve geometrisi, koruyucu camın geometrisi (mercekli mi, düz mü vs.) ve LED el fenerinin ışığının homojen mi odaklı mı dağıldığına göre değişir. Ayrıca firmalar el fenerinin kullanım amacına göre bu mesafeyi uzun veya kısa tutacak bir tasarım tercih etmiş olabilir. Örnek olarak; Olight S2 Baton ve Nitecore P10 LED fenerlerde kullanılan LED’ler aşağı yukarı aynı güçtedir; hatta ikisinde de Cree XM-L2 serisi LED kullanılmıştır. Birinin alt modeli U3 diğerininse T6’dır.

Olight S2 Baton’da kullanılan LED 950 lümen gücünde olmasına ve Nitecore P10’da kullanılan LED  800 lümen gücünde olmasına rağmen S2 Baton’un hüzme mesafesi 142 metre, P10’un hüzme mesafesi 193 metredir. Yani daha düşük LED kullanılan fenerin hüzmesi daha uzağa ulaşır. Neden? Çünkü genel amaçlı fener olarak tasarlanan S2 Baton ışığını homojen yayacak şekilde tasarlanmıştır. Yani aydınlattığı tüm alanı eşit miktarda aydınlatmaya çalışır. Oysaki P10 taktik fener olarak tasarlanmıştır. Polis, asker, arama kurtarma ekipleri tarafından ve istenirse silah feneri olarak kullanılan bu fenerin odaklı olması amaca daha uygundur.

Yani aydınlatma mesafesi tek başına bir LED el fenerinin kalitesi veya gücü hakkında bir şey ifade etmez.

LED El Fenerinin Darbe Geçirmezliği

Fenerlerde bir de darbeye dayanıklılık meselesi vardır. 400₺ verip satın aldığınız ürünün dağda gezerken elinizden kayınca yanmaz hâle gelmesini istemiyorsanız buna da dikkat etmelisiniz. Bu da genelde metreyle ifade edilir. Bir LED el fenerinin üzerinde “1.5 meters impact resistant” (1.5 metreye kadar darbeye dirençli) gibi bir ifade varsa bu şu demektir: O ürünü 1.5 metre yükseklikten sadece yer çekimi etkisiyle (yere fırlatılması gibi durumlar hariç) sert zemine düşürürseniz o fener bozulmayacaktır.

Şimdi gelin LED el feneri alınırken neye dikkat edilmesi gerektiğini ve bunların neyle ölçeklenip ifade edildiğini özetleyelim:

LED’in ürettiği ışığın gücü	Lümen cinsinden ifade edilir. Kısaltması lm’dir.
Fenerin ürettiği ışığın yoğunluğu	Kandela cinsinden ifade edilir. Kısaltması cd’dir.
Fenerin ürettiği ışık hüzmesinin ulaştığı mesafe	Metreyle ifade edilir.
Fenerin su geçirmezliği veya suya dirençliliği	IPX0 ve IPX8 arasında bir değerle ifade edilir. Su geçirmez olduğu iddia edilen bir üründe IPX derecelendirmesini görmüyorsanız çok güvenmeyin.
Fenerin darbeye dirençliliği	Metre cinsinden ifade edilir. Fenerin, sadece kendi ağırlığının şiddetiyle o yükseklikten sert zemine düştüğü varsayılarak hesaplanır.

LED El Feneri Alırken Pil Konusu

LED fener alırken pil konusuna da dikkat etmelisiniz. Zira bazı firmalar çok garip cinslerde, ülkemizde zor bulunan veya çok pahalıya satılan pilleri kullanan fenerler üretebilmektedir.

Belli bir gücün üzerindeki neredeyse tüm fenerlerde 18650 pil kullanılır. Bu pili elektronik sigara pili olarak da duymuş olabilirsiniz; ancak elbette ki 18650 pilin temel kullanım amacı bu değil. Günümüzde bu piller dizüstü bilgisayar bataryalarından Tesla’nın elektrikli otomobillerine kadar çok yaygın bir kullanım alanına sahiptir.

Li-Ion olan ve son derece güçlü olan bu pillerin şarj edilmeyen modeli yoktur. Bu nedenle bu pillerle çalışan bir LED el feneri alacaksanız şarj cihazı da edinmenizde fayda var. 1 adet 18650 pille çalışan neredeyse tüm LED fenerler aynı zamanda 2 adet CR123A pille de çalışır; çünkü bu pil 18650 pille tamı tamına aynı çapta ve yarısı boyundadır.

18650 pillerinse kafalı ve kafasız (flat-top, button-top) modelleri vardır. Aldığınız fenerin bu iki tür pille de mi çalıştığına yoksa sadece kafalı 18650 pille mi çalıştığına dikkat edin. Örneğin; Olight S2 Baton her ikisiyle de çalışırken Nitecore P10 sadece kafalı 18650 pille çalışabilmektedir. Kafalı 18650 pillerse -nedendir bilinmez- ülkemizde oldukça zor bulunmaktadır.

 

LED El Feneri Alırken Şarjlı Pil mi Kullan-At Pil mi Tercih Edilmeli?

Tüm bunlara ek olarak satın alacağınız fenerin pilinin bulunabilirliği de önem taşımaktadır. Örneğin; kalem pil olarak da tabir edilen AA pillerin iyisini veya kötüsünü herhangi bir bakkalda bile bulmak mümkündür; ancak bir 18650 pili ancak özel tedarikçilerden edinebilirsiniz. Çoğu büyük teknoloji marketi bile bu tür pilleri satmamaktadır. Benzer şekilde kumanda pili tabir edilen AAA piller de her yerde bulunabilirken CR123A piller yalnızca özel tedarikçilerde ve bazı büyük teknoloji marketleriyle nadiren süpermarketlerde bulunabilmektedir.

Yani yanınızda yedek pil de taşıyabiliyorsanız, el fenerini çok sık kullanıyor ve çok pil tüketiyorsanız şarjlı ve özel nitelikli pilleri tercih edebilirsiniz. Ancak pilinizi yanınızda taşımıyorsanız ve sık bitirme ihtimaliniz varsa kolay bulunan pillerle çalışan bir fener tedarik etmenizde fayda var. Kalem pil ve kumanda pili gibi pillerin de şarjlı olanlarını satın alıp pil masrafından kurtulabilir ve acil durumlarda kullan-at pillerle işinizi görebilirsiniz. Fakat bir dipnot düşmeliyiz ki belirli bir gücün ve çalışma saatinin üzerindeki neredeyse tüm fenerler 18650 gibi özel nitelikli pilleri kullanır.

18650 pillerle ilgili de bir hatırlatmada bulunmakta fayda var. Bu piller oldukça güçlü ve yüksek kapasiteli ve Li-Ion pillerdir. Yani tıpkı akıllı telefon bataryaları gibi, kısa devre yapmaları durumunda patlama ihtimalleri vardır. Bazı tedarikçiler bu pilleri tekli veya çiftli muhafaza kutularıyla gönderir. Eğer böyle bir olanağınız yoksa bu pillere kısa devre yapıtırmamaya özen gösterin. Ek olarak bu piller tıpkı tüm Li-Ion bataryalar gibi, aşırı sıcağı sevmezler. O nedenle özellikle Adana, Mersin, Antalya gibi aşırı yüksek sıcaklıklara varabilen bölgelerde yaşıyorsanız bu pillerle çalışan fenerlerinizi araçlarınızda bırakmamanızda fayda var.

Bir de pili hiç sökülüp takılmayan ve şarj edilen piller vardır. Bunlar da pil masrafı açısından tasarruf sağlasa da gittiğiniz ya da kullanacağınız yerde şarj olanağı olup olmadığını iyi değerlendirmek gerekir; çünkü fenerlerin pillerini sahada yenileme olanağı bir yana pil değiştirme olanağınız bile yoktur.