Alüminyum kap kacakların sağlığa zararlı olup olmadığını değerlendiren oldukça uzun ve ayrıntılı bir yazımız bulunmaktadır. “Alüminyum Tencere Tavalar (Kap Kacaklar) Zararlı mıdır?” başlıklı makalemize buradan ulaşabilirsiniz. Peki, alüminyum su mataralarının sağlığa zararlı olup olmadığını irdelemek için neden ayrı bir yazıya ihtiyaç duyduk? Çok basit; çünkü alüminyum mataların üretim biçimleri kap kacaklarınkinden farklı. Bu nedenle de ayrı olarak değerlendirilmelerinde fayda var. 

Üretimin son aşamalarına kadar alüminyum su matarası ve alüminyumdan yapılmış herhangi bir kap kacağın geçirdiği aşamalar birbirine benzer. Ayrım, ürün son şeklini aldıktan sonra başlıyor. Kap kacaklar için kullanılan alüminyum ya niteliksiz yalın alüminyum ya anodize alüminyum ya da katı anodize alüminyumdur. 

Alüminyum su mataralarında, özellikle belli bir fiyatın altında satılanlarda, yalın alüminyum kullanılır. Üretimin son aşamalarındaysa mataranın için üreticiye göre değişen çeşitli kaplamalarla sıvanır. Üreticinin bunu yapmasının amacı; matara içindeki sıvının tadının değişmesini önlemektir. 

Alüminyum tek başına zararlı olmasa bile alüminyum su mataralarında kullanılan bu kaplamalar zararlı olabilmektedir.

Alüminyum su mataralarının içindeki kaplamanın zararları nelerdir?

Alüminyum su mataralarının içindeki kaplama için birçok hammadde seçeneği bulunmaktadır. Ancak bunlar arasında en yaygın olanlar epoksi tabanlı olanlardır. Çünkü en ucuzları bunlardır. 

Temelde, bu ucuz kaplama bile içine kısıtlı sürelerde ve soğuk veya ılık sıvı doldurduğunuzda çok sorun yaratmaz. Ancak özellikle sıcak sıvıyla temas ettiklerinde veya meyve suyu, alkol gibi çözücü maddelerle temas ettiklerinde sıvının içine sağlıklı olmayan hatta kanserojen özellikte olduğu bilinen maddelerin karışmasına neden olabilir.

Bir de BPA meselesi var tabii ki. Plastik tabak, kap, bardak çanak her ne ise… bunların içinde gıda saklanması ve tüketilmesiyle ilgili endişenin nedeni Bisfenol A (Bisphenol A) denen ve BPA olarak kısaltılan maddeyi tüketmemize neden olabilecek olmalarıdır.

Bu yazıda BPA zararlı mıdır, değil midir onu tartışmayacağız. O da başlı başına ayrı ele alınması gereken bir konudur. Ancak o veya bu nedenle tüketici BPA içeren veya içerme olasılığı bulunan maddelerden uzak durmak istiyor olabilir. Bu yazıda bu varsayım üzerinden ilerliyoruz.

Alüminyum su matarasının BPA içermediğini nasıl anlarsınız?

Lafı hiç uzatmadan söyleyelim: Bunu sizin birey veya tüketici olarak anlamanızın yolu yoktur. Tam teşekküllü bir kimya laboratuvarınız falan varsa o ayrı tabii. 

Peki BPA içeren alüminyum su mataralarından nasıl kaçınacaksınız? Bunun en basit yolu bu ürünü güvenilir, adı sanı belli bir markadan almak ve üzerinde “BPA içermez” yazan bir ürünü almaktır. 

Gidip 300₺’lık su matarası satın alın demiyorum tabii ki ama güvenilir markaların da gayet makul fiyatlara sattığı alüminyum su mataraları bulunmaktadır. Bunun dışında leblebi çerez parasına satılan adı sanı belli olmayan ürünlerin BPA içermediği iddia edilse de pek güvenmemenizi öneririm.

Bir diğer yol ise yine adı sanı belli bir markadan anodize veya katı anodize bir alüminyum su matarası almaktır. Ancak bunların da fiyatları yukarıda bahsettiğim rakamlara çıkabilmektedir. Gelgelelim yalın alüminyumla anodize alüminyumu ayırt etmenizin bir yolu var mı? Hayır. Maalesef o da pek mümkün değil. 

Peki bu durumda çözüm nedir?

Eğer BPA içeren maddeler konusunda çok takıntılı veya duyarlıysanız. En basit çözüm tek katman paslanmaz çelik bir su matarası almaktır. Ama bu konuda da uyarayım. İnternette ve gerçek dünyada, alüminyum su matarasını çelik diye satmaya çalışan en az 50 tane satıcı görmüşümdür.

Alüminyum su matarasıyla çelik su matarasını birbirinden ayırabilir misiniz? Elbette. Çok basit birkaç yöntem var. Ancak onlar başka bir yazının konusu.

“Alüminyumun tadı geçsin canım ne olacak? Yeter ki plastik içmeyelim” diye de düşünüyor olabilirsiniz. Bu durumda içi kaplamasız olan bir alüminyum matara almak da çözüm olabilir. Ancak çelik ve alüminyum matarayı birbirinden ayırt edemeyen (veya edemiyormuş gibi görünen) alüminyum su matarasını çelik diye satmaya çalışan satıcıların olduğu bir ortamda mataranın içinde kaplama var mı yok mu sorusuna ne kadar doğru ve güvenilir bir yanıt alacağınızı varın siz hesaplayın. 

Alüminyum su matarası kullanırken dikkat etmeniz gerekenler

Diyelim ki BPA konusunda öyle çok da hassas değilsiniz. “İki kamp yapacaz kardeşim uygun fiyatlısı bu işte ne kurcalıyorsun?!” diyorsunuz. O zaman da alüminyum su matarası kullanırken dikkat edilmesi gereken birkaç basit öneri var onlara değinelim. 

Öncelikle alüminyum su mataralarının içine kaynar su konması pek önerilmez. Çünkü yukarıda bahsettiğimiz gibi alüminyum mataraların içindeki kaplamanın kalitesinden emin olmanın yolu yoktur. Oda sıcaklığında, soğuk, ılık su dolduracaksanız sorun yok. 

Mataranın içine alkol içeren veya meyve suyu gibi asitliği yüksek sıvılar doldurmanız da pek önerilmez. İçindeki kaplamanın ne olduğunu bilmediğinizden ötürü neyle, nasıl etkileşime gireceğini bilmeniz de pek mümkün değildir. O yüzden en temizi siz sadece su doldurun.

Tek katman çelik bir su matarasını kamp ateşinde su kaynatmak için kullanabilirsiniz. Alüminyum bir su matarasıyla böyle bir şey yapmanız önerilmez. Eğer ki bir ölüm kalım mücadelesi söz konusuysa o başka tabii. O noktada seçim; 20 yıl sonra “belki” kanser olma ihtimali ve birkaç saat içinde susuzluktan ölme ihtimali arasında olacağı için daha kolay bir tercih söz konusu. 

Alüminyum su matarası kullanılır mı?

Elbette ki kullanılır. Ben kullandım. Kullananı da çok gördüm. Henüz “alüminyum mataradan kanser oldu” diye teşhis konana da rastalamadım. Ancak alüminyum matarayı yukarıda bahsettiğim noktalara dikkat ederek kullandım ve uzun süren arayışımın sonunda, bir tek katman çelik matara alarak bu konuyu kapattım. Bazen hâlâ günlük yürüyüşlerde kısa süreli kamplarda alümiyum su matarasını kullanıyorum. Ancak ilk tercihim değil. Hem içinde su kaynatabilme olanağı vermesi hem de hiçbir şeyle etkileşime girme olasılığı bulunan kaplama vs. içermediği için tek katman çelik matara tercih ediyorum. Peki, çelik mataranın kaplama içermediği varsayımını neden yapıyorum? Çünkü çelik matara üretirken böyle bir gereksinim yok.

Alüminyum ve çelik su mataraları birbirinden ayırt etmenin yolları için “Alüminyum ve Paslanmaz Çelik Suluk (Matara) Nasıl Ayırt Edilir?” yazımızı okuyabilir veya aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz.